علی حاتمی به روایت نصیریان: نسل ما منقرض شد
به گزارش خبرگزاری ایسنا، علی نصیریان بازیگر سینما و تئا‌تر ایران در سخنانی گفت: در این زمانه جای خوشبختی است که پاره‌ای از کارهای هنری و ادبی ما جلوه‌ای دارد و در خارج از مملکت هم مورد عنایت و توجه قرار می‌گیرد و با کمال تاسف انعکاس آن در داخل مملکت بسیار کمرنگ است، در حالیکه کسانی که جایزه ادبی یا فیلم می‌گیرند باید بیش از هر چیز دیگری به آن‌ها توجه شود تا مردم با آن آشنا شوند که چه دارند!
یکی از کسانی که بر جریان هنری دههٔ ۴۰ تاثیرگذار بود علی حاتمی بود
او که شامگاه ۱۴ آذرماه در خانه هنرمندان ایران سخن می‌گفت، ادامه داد: اما خوب، جای خوشبختی است که نهادهایی، مراسمی برای زنده‌ها و آن‌هایی که در بین ما نیستند برگزار می‌کنند که بسیار ارزشمند است. برگزار کردن شبی در خانه هنرمندان برای حاتمی بسیار شایسته و سزاوار است. در اواخر دههٔ ۳۰ و ۴۰ جریان هنری نو در تمام زمینه‌ها حاکم شد. نمایشنامه‌های ایرانی نداشتیم و آنچه که بود به صورت ترجمه بود. این جریان هنری با فارغ‌التحصیلان هنرستان و هنرپیشگی آن زمان، شروع شد که تئاتری ایرانی با قصه‌های «جمالزاده» و «صادق هدایت» که زبان مردم هم در آن مطرح بود، اجرا می‌شد.
نصیریان یادآور شد: آن زمان تئا‌تر ما به گونهٔ دیگری بود. قرن ۱۹ تئا‌تر رمانتیکی و ترجمه بود، البته در برخی از موارد هم جدی بود اما نه با کیفیتی که مورد نظر ما باشد، در آن زمان کارگردانی اصلاً نبود و شیوهٔ کارگردانی و بازیگری ابداع شد. در سال ۱۳۳۰ یک کتاب تئا‌تر داشتیم که آن هم «هنر تئا‌تر» نوشین بود، دانشگاه نداشتیم و تنها هنرستان داشتیم. استادانی هم که وجود داشتند دایره معلوماتشان مشخص بود که با تئا‌تر جدید ارتباطی نداشت.
این هنرمند گفت: تئا‌تر از دههٔ ۴۰ شروع شد و فرنگ‌رفتگان هم اضافه شدند و این جریان و نهضت تئا‌تر بیشتر غنی شد اما یکسری از آدم‌ها خودجوش و خودآموز تنها به درس بازیگری اکتفا نکردند و سعی کردند چیزهای جدید یاد بگیرند؛ یکی از این استعدادهای خودجوش علی حاتمی بود که با نمایشنامه‌نویسی و تعلق خاطر به فرهنگ و تئا‌تر ایرانی شروع کرد و سعی کرد کارهای ارزنده‌ای انجام بدهد.
علی نصیریان ادامه داد: من از زندگی خصوصی او چندان اطلاعی ندارم اما از نظر خلق‌وخو بسیار مهربان، شریف و خوش صحبت بود و در حین کار آزاری به بازیگر نمی‌رساند و هیچ توصیه و نشانه‌ای به بازیگر نمی‌داد و در کار او دخالت نمی‌کرد و تنها توضیحات اولیه را به بازیگر می‌داد اما یک مشکل با حاتمی داشتیم که متن کامل فیلمنامه را در دست نداشت و دیالوگ‌هایی را که شب قبل از اجرا نوشته بود، سر صحنه در اختیار ما می‌گذاشت و ما همیشه به این موضوع معترض بودیم اما او اعتقاد داشت در اختیار قرار دادن دیالوگ‌ها در صبح اجرا حس خوب، طراوت و تازگی دارد.
بازیگر فیلم «هزاردستان» ضمن بیان خاطراتی از علی حاتمی بیان کرد: او در فیلم «هزاردستان» به من گفت، دلم می‌خواهد این فیلم آلبومی از هنرمندان دوران ما باشد. یک کار زیبای حاتمی بعد از انقلاب، جمع کردن مطرب‌های تخت حوضی بود که بیکار شده بودند، او از آن‌ها به عنوان هنرور در لاله‌زار و بازارچه استفاده می‌کرد که حس بسیار خوبی داشت.
نصیریان با اشاره به گلدان‌های شعمدانی که روی صحنهٔ مراسم گذاشته شده بود، گفت: کسی که این طراحی را انجام داده است بسیار خوش ذوق بوده و با سلیقهٔ حاتمی آشناست، چون او بسیار به شعمدانی علاقمند بود. در فیلمی که در کاخ نیاوران ساخت از اشیایی که متعلق به ایران بود، مثل جانش نگه‌داری می‌کرد و علاقه داشت. به نظرم یکی از کسانی که بر جریان هنری دههٔ ۴۰ تاثیرگذار بود، علی حاتمی بود.
او یادآور شد: من در دو تا سه کار با علی حاتمی همکاری داشتم و از او بهره بردم. امیدوارم روحش شاد و آمرزیده باشد که هست، چون او به این مملکت خدمت کرد. نسل ما منقرض شد، کاری نمی‌توانیم بکنیم جز اینکه حرف بزنیم.
این بازیگر با تاکید بر نشان دادن هنر ایرانی بیان کرد: ما ایرانی هستیم. کارهایی که از ایران جایزه گرفته است یک حرف ایرانی داشته است، فیلم یا رمانی که در آن طرف دنیا برایش سرمایه‌گذاری می‌شود به دلیل عطر و بوی ایرانی است. پس پرداختن، ساخت و نگاه وابسته به این جامعه و اقلیم مهم است.
نصیریان اذعان داشت: ما باید در تئا‌تر، خودمان را پیدا کنیم، ما در آن زمان که چیزی نداشتیم با زبان جمالزاده و هدایت شروع کردیم و حالا جوانان این مرز و بوم باید آن را عوض کنند. در سینمای ایران ناصر تقوایی از همینگوی، «ناخدا خورشید» را ساخت و این یعنی خلاقیت که چهارچوبی را از جایی می‌گیرد و به قدری زیبا آن را برمی‌گرداند. ما نیاز به همچین چیزهایی داریم، علی حاتمی هم از آن دسته‌هایی بود که خلق کرد و ساخت.
در ادامه مراسم سالروز درگذشت علی حاتمی، گروه «آوای رود»، قطعهٔ «شور عشق» از درآمد «بیات اصفهانی» اثر مرتضی نی‌داوود را که تیتراژ ابتدایی و پایانی فیلم «هزاردستان» علی حاتمی بود، اجرا کردند.
من به خودم می‌بالم که در دو فیلم آخر حاتمی حضور داشتم
سپس امین تارخ به روی صحنه رفت و ضمن قدردانی از مدیرعامل خانه هنرمندان و تمام کسانی که این چنین برنامه‌ها را برگزار می‌کنند، گفت: در طول ۱۷ سالی که از حاتمی بی‌نصیب بودیم به یاد ندارم در هر سالگرد، بیش از پنج سازمان یا نهاد بزرگداشت برگزار کرده باشند، به خصوص بزرگداشت امشب که به بزرگی علی حاتمی و قدر و شخصیت اوست و فکر می‌کنم تاکنون حرفهای بسیاری در ارتباط با دانش هنری و فرهنگ ایرانی، عشق و عرق ملی او نکات فراوانی مطرح شده است.
بازیگر فیلم «مادر» ادامه داد: در وهلهٔ اول پیشنهاد بازی در یک فیلم از جانب علی حاتمی مطرح می‌شد و بازیگر به وحشت می‌افتاد چون او فیلمنامهٔ به بازیگر نمی‌داد در حالیکه بازیگر صاحب فیلمنامه است و باید گفت و شنود با کارگردان داشته باشد اما به محض اینکه سر صحنه فیلم‌های علی حاتمی می‌رفتیم و تولید شروع می‌شد با فضای آرامی مواجه می‌شدیم. شاید بعد‌ها که دقیق‌تر به این موضوع نگاه کردیم متوجه می‌شدیم که شاید این هم نوعی شرکت در ساخت فیلم است، تمام بازیگرانی که با او کار کرده‌اند از این تجربه شیرین زیاد یاد کرده‌اند.
تارخ افزود: علی حاتمی به قدری متین، مهربان، حرفهای و سخت‌گیر بود شاید زمانی که فیلمبرداری تمام می‌شد انگار بازیگران گم‌کرده‌ای دارند. او ترفند خاصی داشت که مواد را در اختیار بازیگر نمی‌گذاشت اما همه چیز را ریز ریز در اختیار او می‌گذاشت. او فضای خلاقیت را بوجود می‌آورد بنابراین بازیگری که این توان را داشت می‌توانست با او همکاری کند. من به خودم می‌بالم که در دو فیلم آخر او حضور داشتم.
امین تارخ سپس یادداشتی دربارهٔ علی حاتمی خواند که در بخش‌هایی از آن آمده بود: «آنچه که در باب زنده‌یاد علی حاتمی باید گفت طی سالیان اخیر گفته شد. گفته‌اند شاعر سینماست، سینمای او سینمای ملی است. گفته شده عرق او به ایران و ایرانی ستودنی است. احساس می‌کنم آنچه در باب این بزرگ هنرمند در عرصهٔ سینما گفتنی است آنکه هیچ‌گاه در حوزه تولید به خودتکراری نرسید که این خود جای ستایش بسیار دارد.»
در ادامه این برنامه تصاویری از علی حاتمی و فیلم‌هایش پخش شد.
پیام محمدعلی کشاورز که نتوانسته بود در این مراسم شرکت کند خوانده شد، کشاورز در پیام خود گفت، سلام مرا به دختر عزیز، همسر گرامی و داماد شایسته این خانواده برسانید. برایشان آرزوی سلامتی دارم.
حاتمی یک حرکت ملی از دستاوردهای تاریخی را پدید آورد
محمدرضا اصلانی در ادامه این برنامه با شعری از بیدل دهلوی گفت: ای فراموشان به ذوق یاد باید زیستن، این یاد تنها یادآوری نیست بلکه اصل تاریخ است. چگونه انسان تاریخی بودن مطرح است که مسالهٔ جهان مدرن است و فرای ملی یا جهانی بودن است. ملی بودن تنها به معنی هویت داشتن نیست، هر ملیتی چه بخواهد و چه نخواهد هویت خودش را دارد اما تاریخی بودن ضرورت جهان مدرن است.
این فیلمساز تصریح کرد: علت آنکه در ۴۰۰ سال اخیر کمتر در تاریخ هستیم آن است که جزئیات تاریخی بودن را از دست داده‌ایم. انسان مدرن بودن و در تاریخ نقش تعین داشتن در تمامی گروه‌های فرهنگی ما چه ناخودآگاه و چه آگاه، نقش داشت. بحث انسان سرزمینی و جهانی بحث کامل محفل‌ها بود، این بحث هم چنان ضروری در جامعه ماست اما آنچه در جهان کنونی دیده می‌شود تعریف جدید از ملی بودن است که این خطر را نسل جدید به خوبی حس کرد و این حاصل تلاش افرادی مثل علی حاتمی است.
اصلانی افزود: آنچه در حاتمی می‌توان به عنوان شاخصه گفت، تنها در ساخت و خلاقیت فیلم نیست، او یک حرکت ملی از دستاوردهای تاریخی را پدید آورد و حتی برای ساخت لاله‌زار یک دکور واقعی بوجود آورد و در حال حاضر شهرک غزالی یکی از بازمانده‌های حرکت تاریخی اوست. این یک تفکر ساختارمند است که آثار فرهنگی ایجاد کنیم بلکه حرکت فرهنگی، تولید این فرهنگ، یک اراده ملی است به آنچه که تاریخ می‌گوییم.
او گفت: تاریخ به معنای آن چیزی است که آینده را به امروز انتقال دهیم و پیشنهاد برای آینده داشته باشیم، ملتی که برای جهان، آینده نداشته باشد ملت نیست. علی حاتمی برای ایجاد نوستالژیک قدم‌های اولیه را برداشت که البته فرخ غفاری و فریدون رهنما هر یک نقش بنیادی در این مسیر داشتند و حاتمی از تشویق‌های آن‌ها بود که برخاست و نظام تصویر ایجاد کرد و اینکه که ما چگونه از خود تصویر بسازیم و این شاید یک قدم تاریخی بود برای شروع شدن که کور نشده و حتی خاموش نشد که در دههٔ ۶۰ توانست ادامه دهد. اصلانی در بخش پایانی سخنانش گفت: ما از علی حاتمی می‌توانیم بیاموزیم.
حرف زدن از ته دل را حاتمی به گوینده‌ها یاد داد
در ادامه مراسم بزرگداشت علی حاتمی که همزمان با سالروز درگذشت این هنرمند پنجشنبه شب (۱۴ آذرماه) در تالار استاد شهناز خانه هنرمندان برگزار شد، منوچهر اسماعیلی گفت: هیجان‌زده هستم. هرگز نتوانستم با پیکر شادروان حاتمی وداع کنم. او چیزهایی از «حسن کچل» تا «مادر» به من یاد داد، زندگی را به من آموخت. سرمشق داد تا یادداشت کنم تا یادم نرود مردمی بودن خرجی ندارد، دل می‌خواهد. دلم را باید صاف کنم.
این پیشکسوت دوبله افزود: کارهای حاتمی برای من آموزش بود که چگونه با مردم صحبت کنیم، چگونه دروغ نگوییم و اگر هم می‌گوییم چگونه در رفع آن بکوشیم. حرف زدن از ته دل را علی حاتمی یاد ما گوینده‌ها داد.
همسر علی حاتمی نیز به روی صحنه رفت و بیان کرد: به این فکر می‌کردم که خوشا به حال انسان‌هایی که با نوع نگاه به زندگی، فکر، عقیده و عشق به کار و مردم و آثارشان می‌‌توانند چنین جایی در دل مردم داشته باشند و مفتخرم که همسرم جز این دسته از آدم‌هاست.
زهرا حاتمی با این جمله صحبت‌هایش را تمام کرد: برای شما آرزوی همه چیزهای خوب را دارم.
قلب حاتمی برای کشور و مردم خودش می‌تپد
مدیرعامل خانه هنرمندان نیز ضمن قدردانی از همهٔ پیشکسوتان و هنرمندان در این برنامه گفت: چند ماهی است که خانه هنرمندان سلسله برنامه‌های را با نام «شب‌های ایرانشهر» برگزار می‌کند و به یکی از هنرمندان ادب، فلسفه، حکمت و... می‌پردازد و از سال‌ها خدمات ارزنده آن‌ها در حوزه هنر قدردانی می‌کند.
مجید سرسنگی اضافه کرد: خوشحالیم که امشب به علی حاتمی اختصاص دارد، سینماگری که همهٔ اهل ادب و هنر روی این نکته که قلب حاتمی برای کشور و مردم خودش می‌تپید اتفاق قول دارند. آثار او از سینمای ملی به عنوان الگوی بارز و ملی پابرجا باشد و نسل‌های آینده نام او را به نیکی می‌برند، چرا که او نام کشور و مملکت خود را به نیکی برد. امیدوارم این جلسه جدا از بزرگداشت او تذکر برای ما باشد تا آن چیزی که فرهنگ و هنر ما از آن رنج می‌برد نداشتن یک هویت ملی را گوشزد کنیم.
او بیان کرد: حاتمی در دورانی از تاریخ فرهنگ کوشید تا این هویت را از طریق هنر و ابزارهای هنری به مردم خود و دنیا نشان دهند و امیدواریم نسل جوان هم راه این بزرگان را در پیش بگیرند. امشب کسانی اینجا هستند که از نزدیک با علی حاتمی کار و زندگی کردند. علی نصیریان پیشکسوت بزرگی است که سال‌ها سینما و تئا‌تر کشور بخش عمده‌ای از بار آن بر شانه‌های این مرد بزرگ قرار گرفته است. امین تارخ که از همکاران حاتمی بوده است و سال‌های سال در حوزه سینما و تئا‌تر آثار ارزشمندی را خلق کرده‌اند که نقش‌های او در سینمای حاتمی ماندگاری بوده است و باید به نیکی از او نام برد و همچنین اصلانی که سینمای حاتمی را خوب می‌شناسد و تحلیل می‌کند و شاید شایسته‌ترین فرد درباره سخن گفتن در سینمای ملی و حاتمی باشد.
مدیرعامل خانه هنرمندان گفت: امیدوارم خداوند به خانواده علی حاتمی صحت، سلامت و بردباری اعطا کند و بتوانیم قدردان اهالی فرهنگ باشیم و در این خانه از آن‌ها تجلیل کنیم.
سهیل محمودی نیز که اجرای این مراسم را برعهده داشت گفت: علی حاتمی بازیگر آن روزهای ماست که ای کاش بیشتر می‌ماند تا از توجه او به فرهنگ ایران برخوردار می‌شدیم. فیلم «هزاردستان»، خدمت او به هنر خوشنویسی ما در یک بستر تحولات تاریخی - سیاسی در ایران معاصر بود.
او گفت: علی حاتمی در سینمای ما شخصیتی بود که با همهٔ هنرهای ایرانی از جمله شعر، ادبیات عامه، قصه‌گویی کلاسیک، خوشنویسی، موسیقی و تئا‌تر که پایه‌های جدی سینمای ما شد، سرو کار داشت.
در انتهای مراسم بزرگداشت علی حاتمی، مجید سرسنگی، علی مصفا، لیلا حاتمی، ناصر چشم آذر، منوچهر اسماعیلی، سعید امیرسلیمانی، محمدرضا اصلانی، علی نصیریان و زهرا حاتمی به روی صحنه رفتند و علی نصیریان هدیه‌ای از طرف خانه هنرمندان و بانک تجارت به خانواده علی حاتمی تقدیم کرد.
شهلا ریاحی بازیگر قدیمی هم دقایقی در این مراسم حاضر بود.
این مراسم با امضاء عکس یادبود علی حاتمی از سوی لیلا حاتمی، علی مصفا و دیگر حاضران تمام شد.
نظر شما :